Χθες μέσα απο το newshub.gr άνοιξε ο φάκελος με το Α μέρος της έρευνας για τα περιστατικά βίας, κακοποίησης, ακόμη και επίθεσης σε βάρος παιδιών, με τα στοιχεία να είναι άκρως αποκαλυπτικά και να σκορπούν τον προβληματισμό, καταδεικνύοντας ταυτόχρονα το μέγεθος του προβλήματος.
Όπως επισημάνθηκε χθες η υπόθεση της 10χρονης Μαρκέλλας που απήχθη απο μια γυναίκα, αλλά και οι άλλες υποθέσεις με εξαφανίσεις παιδιών μέσα σε λίγα 24ωρα, έχουν ανοίξει ένα μεγάλο κύκλο συζήτησης.
Το newshub.gr συνεχίζοντας την έρευνα του, στα πλαίσια του Β μέρους της, συνομίλησε με την κ. Μαρία Παπαδακάκη, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας, Σχολής Επιστημών Υγείας του ΕΛΜΕΠΑ, η οποία τοποθετείται ξεκάθαρα απέναντι στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά μέσα στο σημερινό οικογενειακό περιβάλλον, σκιαγραφεί τα ζητήματα που πρέπει να επιλύσουν οι γονείς, αναφέρεται στο ρόλο της οικογένειας και επισημαίνει τις λύσεις που πρέπει να γίνουν πράξεις, προκειμένου να «θωρακιστούν» τα παιδιά.
Το αντικείμενο σας σχετίζεται και με υποθέσεις σαν αυτή της μικρής Μαρκέλλας που απασχολεί το πανελλήνιο το τελευταίο διάστημα. Γιατί τις τελευταίες μέρες έχουν συμβεί αρκετά περιστατικά. Υπάρχουν κάποια αίτια για αυτές τις συμπεριφορές;
«Μπορούμε μέσα από το αντικείμενο μας να μιλήσουμε για το παιδί – θύμα και το προφίλ του δράστη. Αυτά είναι ζητήματα που αγγίζει τόσο η Ψυχολογία, με την οποία και εμείς έχουμε σχέση ως επιστήμη. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι μας έχει αφήσει όλους άφωνους αυτή η υπόθεση. Είναι μια ιδιαίτερη υποθεση σε κάθε περίπτωση και λόγω του προφίλ της δράστιδος. Υπάρχει μια εικόνα για την οικογένεια του θύματος, η οποία είναι μια οικογένεια πολυμελής με πολλά προβλήματα από ότι έχω καταλάβει. Και βεβαίως όλα αυτά επηρεάζουν τα ίδια τα παιδιά»
Πως σχετίζονται τα περιστατικά αυτά με το οικογενειακό περιβάλλον, τις οικογενειακές συνθήκες και το ίδιο το παιδί;
«To παιδί συνήθως πέφτει θύμα απαγωγής όταν έχει κάποια τρωτά σημεία που έχουν να κάνουν με την προσωπικότητα και την ψυχοσύνθεση του.Ένα από τα πιο τρωτά σημεία που έχει ένα τέτοιο παιδί είναι η αυτοεκτίμηση του. Όταν έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, τότε βλέπουμε αυτό το παιδί να είναι εύκολος στόχος σε τέτοιου είδους καταστάσεις. Δηλαδή, εξωτερικές προκλήσεις με χαμηλή αυτοεκτίμηση, μπορεί να συνδέεται με πάρα πολλά πράγματα σε ένα παιδί. Μπορεί να συνδέεται με ένα οικογενειακό περιβάλλον, που έχει έντονες συγκρούσεις, μπορεί να συνδέεται και με άλλα στοιχεία, όπως στην περίπτωση της Μαρκέλλας που βρέθηκε με πολλούς κηδεμόνες, που είναι από μια χωρισμένη οικογένεια και φάνηκε να την προσέχουν πολλοί άνθρωποι και στη γειτονιά. Δηλαδή δεν έχει ένα σταθερό οικογενειακό σημείο αναφοράς. Κι αυτό σίγουρα βοήθησε να είναι το παιδί σε σύγχυση, ενώ δεν υπήρχε και η επίβλεψη που απαιτείται στο ίδιο το παιδί.
Όταν δεν υπάρχει σταθερό περιβάλλον, οικογενειακό, μια «ζεστή» οικογενειακή δομή, τότε το παιδί δεν έχει αυτό το πλαίσιο αναφοράς, ένα ασφαλές πλαίσιο αναφοράς για να αρνηθεί κιόλας τις απ’ έξω προκλήσεις. Έχει βρεθεί πάντως και σε προηγούμενες έρευνες μας ότι τα παιδιά τα δικά μας εδώ, στην Ελλάδα, έχουν μια δυσκολία να πουν όχι, να αρνηθούν. Αυτή η δυσκολία να αρνηθεί ένα παιδί δεν είναι τυχαία. Στην Ελλάδα, ίσως το πλαίσιο αυτό, το μοντέλο διαπαιδαγώγησης που χρησιμοποιούμε, προκαλεί και μία ανασφάλεια στα παιδιά.
Όταν μιλάμε για την διαπαιδαγώγηση που χρησιμοποιούν οι γονείς εννοούμε πόσο δυνατό μπορεί να είναι ένα παιδί και πως αναπτύσσει τις δεξιότητες επικοινωνίας γενικότερα».
Γιατί μιλάτε συγκεκριμένα για την Ελλάδα; Που μπορεί να οφείλεται αυτό;
«Στην Ελλάδα φαίνεται ότι ίσως το πλαίσιο διαπαιδαγώγησης που χρησιμοποιούμε προκαλεί μια ανασφάλεια στα παιδιά. Το μοντέλο διαπαιδαγώγησης που χρησιμοποιούν γενικότερα οι γονείς έχει να κάνει με το πόσο δυνατό είναι το παιδί και πόσο αναπτύσσει τη δεξιότητα της επικοινωνίας».
Είμαστε υπερπροστατευτικοί οι Έλληνες; Δηλαδή ακόμη και οικογένειες που θεωρείται ότι έχουν ένα περιβάλλον υγιές, μπορεί να μην είναι το ιδανικό για το παιδί;
«Ακριβώς αυτό είναι το πρόβλημα, εκεί ήθελα να καταλήξω: ότι υπάρχουν πολλοί τύποι γονέων. Υπάρχουν οι αυταρχικοί γονείς, που ουσιαστικά είναι αυτοί που βάζουν ένα πολύ σκληρό πλαίσιο στα παιδιά τους, διαπαιδαγωγώντας τα πολύ αυστηρά, με κανόνες και αρχές, κάτι που δεν είναι το ιδανικό που επιθυμούμε. Υπάρχουν οι ανεκτικοί και πολύ επιεικείς γονείς, οι οποίοι είναι αυτοί που αναπτύσσουν το παιδοκεντρικό μοντέλο και τα δίνουν όλα στα παιδιά τους, στη προσπάθεια μας να τα μεγαλώσουμε με ανέσεις, και πιθανόν για να αποφύγουμε καταστάσεις που εμείς ζήσαμε, γιατί η γενιά των γονιών έχει ζήσει σε ένα πολύ αυταρχικό μοντέλο διαπαιδαγώγησης. Αυτό που ζήσαμε εμείς, στην προσπάθεια μας να το αποφύγουμε, μας έχει κάνει να περάσουμε
Στην αντίπερα όχθη. Έχουμε το γονιό που τα δίνει όλα στο παιδί του, δεν είναι όμως το ιδανικό πάλι. Νομίζουμε ότι είναι, αλλά δεν είναι. Αυτό προκαλεί άλλα προβλήματα, προκαλεί στο παιδί ανασφάλεια, καθώς δεν μπαίνουν όρια με αυτό τον τρόπο».
Στην Κρήτη έχετε μελετήσει περιπτώσεις παιδιών που δυνητικά θα μπορούσα να είναι «Μικρές Μαρκέλες» Να είναι δηλαδή παιδιά πιο ευάλωτα στους κινδύνους;
«Βεβαίως. Καταρχήν δεν θεωρώ ότι η συμπεριφορά της Μαρκέλλας ήταν περίεργη. Ήταν ένα παιδί που πιθανόν αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα καθώς ζούσε σε μια οικογένεια με πολλά κοινωνικά προβλήματα. Βλέπουμε να ασχολείται πολύ μαζί της η θεία της, ο ετεροθαλής αδελφός της, άτομα του στενού ή του ευρέως οικογενειακού περιβάλλοντος κάτι που δείχνει ότι την κηδεμονία της την έχουν πολλοί άνθρωποι. Κάτι τέτοιο σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το παιδί κυκλοφορούσε μόνο του, χωρίς την απαιτούμενη επίβλεψή, δημιουργεί συνθήκες κατά τις οποίες, το παιδί αυτό κάλλιστα μπορούσε να παρασυρθεί χωρίς να γίνει έντονα αντιληπτή η απουσία του.
Τέτοια παιδιά υπάρχουν πολλά. Και μέσα στην περίοδο αυτή της κρίσης που περνάμε αυτό είναι ένα συχνό φαινόμενο και γεγονός μέσα στις οικογένειες. Βλέπουμε δηλαδή οικογένειες να είναι απορροφημένες με τα προβλήματα ή οικογένειες που έχουν ανάγκη από ένα σύστημα πρόνοιας το οποίο δυστυχώς δε διαθέτουμε. Βλέπουμε ότι η γιαγιά και ο πάππους εξακολουθούν να προφέρουν τώρα την περίοδο της κρίσης και πολλές φορές ούτε εκείνοι μπορούν να ανταποκριθούν.
Ουσιαστικά βλέπουμε παιδιά να πηγαίνουν μόνα τους στο σχολείο, να είναι μόνα τους στο σπίτι και οικογένειες με πολλά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, όπως η οικογένεια της Μαρκέλας.
Είναι ένα φαινόμενο πολύ συχνό και για την Κρήτη. Αν αυτή τη στιγμή υπάρξει μια πρόσκληση για να καταγραφούν περιπτώσεις αντίστοιχες, τότε θα εμφανιστούν πάρα πολλά. Γιατί υπάρχουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, τα οποία δε βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας.
Οι κοινωνικοί λειτουργοί που βγαίνουν από το Τμήμα μας και ασχολούνται με την παιδική κακοποίηση, διαχειρίζονται πάρα πολλές υποθέσεις κάθε χρόνο, ακόμη και πιο ακραίες, στα ελληνικά σπίτια. Μέσα στα σπίτια μας, περνάνε οικογένειες και παιδιά πολύ δύσκολες ώρες και έχουμε αρκετές καταγγελίες ανώνυμες στην Κοινωνική Υπηρεσία, ακόμη και από τους γείτονες οικογενειών.
Βλέπουμε παιδιά πραγματικά να υποφέρουν. Είτε να παραμελούνται, είτε να κακοποιούνται. Δυστυχώς τα περιστατικά αυτά που καταγράφονται είναι λιγότερα από αυτά που υπάρχουν ανάμεσα μας.
Λύση στο πρόβλημα αυτό υπάρχει; Προφανώς ζητούμενο είναι να «θωρακιστεί» η οικογένεια. Είναι όμως αυτό εφικτό;
«Για όλα αυτά που είπαμε, η λύση είναι η αλλαγή της στάσης της ίδιας της οικογένειας απέναντι στο παιδί. Αυτό είναι το «κλειδί»: το μοντέλο διαπαιδαγώγησης και η συμπεριφορά προς τα παιδιά. Νομίζω ότι υπάρχει μια παρανόηση, την οποία δεν έχουμε καταλάβει. Είπαμε ότι δεν τα δίνουμε όλα στο παιδί, γιατί δεν του βάζουμε όρια. Γιατί δεν βοηθαμε τα παιδιά μας, τα αφήνουμε αντίθετα εκτεθειμένα. Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν τα δικά τους όρια και να σέβονται τα όρια των άλλων. Έχουμε γονείς που αναρωτιούνται γιατί δεν τους σέβονται τα παιδιά τους ενώ τα έχουν δώσει όλα! Νομίζω ότι αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι στο οποίο πρέπει να επενδύσουμε. Επίσης από την επικοινωνία μας γενικότερα, φαίνεται να λείπουν στοιχεία ενσυναίσθησης και ενεργητικής ακρόασης.
Δεν μπαίνουμε στη διαδικασία να καταλάβουμε το παιδί μας, θεωρώντας το μικρό. Αυτό είναι μεγάλο λάθος γιατί εκεί είναι που το παιδί αρχίζει να επενδύει στους φίλους και στους ανθρώπους εκτός οικογενειακού περιβάλλοντος. Κάτι που γίνεται πιο έντονο όσο μεγαλώνει το παιδί. Έρχεται σε επαφή με άτομα που του δίνουν όσα του στερούν οι γονείς και έτσι φτάνουμε στο σημείο αυτές οι καταστάσεις να δίνουν «τροφή» και στις απαγωγές! Γιατί οι επίδοξοι απαγωγείς γνωρίζουν ότι το παιδί αυτό δε βρίσκει ούτε αγάπη, ούτε φροντίδα από το γονιό του!. Για αυτό θα έλεγα πως πρέπει να ισχύσει ένα μοντέλο δημοκρατικό. Ο γονιός να αφήνει στο παιδί ελευθερία, αλλά ταυτόχρονα του βάζω και όρια. Σαν να του λέω ότι υπάρχει μια αυλή για να παίξει μέσα. Εντός της αυλής κάνε ό,τι θες, αλλά δεν επιτρέπεται να βγεις έξω από αυτήν»